De Julian Modest jam aperis du originalaj romanetoj kaj du novelaroj. Jen, post longa intertempo, li reaperas per laŭvica novelaro. La mondo de Modest estas plejparte la menso kaj sentoj de ordinaraj homoj, viroj kaj virinoj, personoj junaj kaj maljunaj. Ne ofte ili plenumas rimarkindajn agojn aŭ travivas grandajn aventurojn. La rilatoj inter liaj roluloj ofte impresas kvazaŭ barus ilin vualo el soleco. Kio okazas en la rakontoj, tio okazas precipe ene de la homoj, en iliaj psikoj. Pluraj el liaj noveloj tre trafe prezentas la psikologion de ordinaraj homoj en kutimaj situacioj. La stilo de la noveloj estas flua, glata kaj plaĉa, kaj la lingvaĵo estas simpla, facila kaj klasika. Lia verkista scenejo estas polva vilaĝo, kudristina ĉambreto, simpla kafejo aŭ nokta taksio. Kaj sub la ĉiutagaj eventoj kaj sentoj de homoj ne eminentaj oni iufoje povas intui profundojn ne ĝisfunde sondeblajn. En la novelo La kaverno ni legas: "Ni ĉiuj lasas iujn signojn sur la muroj de la kavernoj, sed ne ĉiuj post ni povas deĉifri niajn signojn." Jen Julian Modest lasis siajn signojn, kaj ni legu ilin, deĉifru ilin, admiru ilin! Plaĉan legadon!

===========================

Kion kaŝas la konko

recenzo de Wolfgang Kirschstein

La fermita konko, de Julian Modest, eld. Al-fab-et-o, Skövde 2001

La nova novelaro de Julian Modest konsistas el 18 tekstoj, kiujn li verkis inter 1991 kaj 2001.

En Bulgario, la hejmlando de Modest, okazis - kiel konate - en tiu periodo multaj kaj dramecaj ŝanĝoj. La noveloj en tiu kolekto ofte temas pri la vivo kaj la detruiga premo sur la menson dum la totalitarisma regimo, pri la liberigo de la mensoj post la forigo de antaŭaj doktrinoj, sed ni ankaŭ spertas, ke politika ŝanĝo ne subite povas ŝanĝi la homojn..

La protagonistoj en tiu novelaro ofte havas sekretojn, ion kaŝitan, kion ili ne aŭdacas komuniki al la cetera mondo. Kiel fermitaj konkoj ili baras la internan vivon kontraŭ la ekstera. Sekve la protagonistoj de Modest estas solecaj. Konsekvence la noveloj ofte temas pri la interna vivo. Estas multe da detale observitaj animoj. Kun granda simpatio Modest priskribas la internan vivon de siaj protagonistoj.

La sekreta urbo tute temas pri tiu oficiala sekretemo kaj vivo okazanta en kompleta kaŝeco. En Mia filo la patrino akceptas, ke estas pli bone, ne malkaŝi sin al eble perdita filo. En La peko de Ros Ros timas, ke okazos malkaŝo de propra sekreto. En La perfido oĉjo Marten pereas post kiam li ekscias, ke lia edzino spionis lin. Kaj tiel plu.

Nur malofte ni vidas rekte en la internon de tiuj iel kompatindaj personoj, kiel ekzemple en La kaverno:

Ĉu nia vivo ne estas grandega obskura kaverno, en kiu ni pasas jen malrapide, palpe aŭ rampe, jen falante, jen starante? Ĉu ne konstante ni estas en mallumo kaj ni nur konjektas tion, kio estas ĉirkaŭ ni, antaŭ ni, post ni. (p. 53)

Plej sukcesa estas Modest kiam li tiamaniere sobre observas kaj senpretende rakontas.

Tio okazis dum la terura jaro, kiam la bulgara registaro decidis ŝanĝi la nomojn de la turkoj, kiuj loĝas en Bulgario. Mi ne scias, kies estis tiu ĉi ideo, sed dum mallonga tempo ĉiuj turkoj devis havi bulgarajn nomojn. (p. 26)

Filo mia, nun ŝajnas al mi, ke nekonataj uloj kun la razitaj kapoj kaj orelringoj svingis la ferajn ĉenojn ne vin frapi, sed min. (p. 55)

Rakontoj, kiuj tiel komenciĝas, apenau povas finiĝi en plena feliĉo.

Foje Modest tamen klopodas forlasi tiun vojon. Liaj komparoj kaj evidente poetece intencitaj bildoj ofte estas banalaj, ja foje eĉ embarasaj:

Nur la sola penso kiel varmigita kudrilo traboris miajn tempiojn... (p. 25)

El viaj okuloj radias fajreroj. (p. 58)

Profunde en sia brusto ia ondo ĝue sin varmigis. (p. 43) Nur liaj nigraj okuloj pli kaj

pli grandiĝis, kvazaii mute li demandus "kial " kaj kiel du malhelajn ĉerizojn rosigis larmoj ilin. (p.5)

Ĝi estas kiĉa adjektivito, kiun mi preferus renkonti nur en operetoj.

Tre trafaj tamen estas la noveloj sen tiaj klopodoj, ekzemple la preskaŭ kafkeska novelo La stranga sento, kie Modest sukcese transdonas al la leganto la frenezan miksaĵon inter persekutmanio kaj stalinisma surrealismo, kiu ŝajne estis tipa por orienteŭropaj socioj antaŭ la leviĝo de la fera kurteno. Alia ekzemplo estas La delfeneto, kie Aleks freneziĝas en la hida ĥaoso de la burokratio.

Aliaj noveloj estas malpli sukcesaj kaj pli leĝeraj aŭ fragmentaj. Mi ne scias, kial mi legu pri la iama kapitano en Malaperis io. En tiun rakonton li plektas - iel nenecese - esperanton kaj la supraĵan etoson de esperantistaj kluboj kaj klikoj: Ho, kiom da amikoj esperantistoj mi havas... (p. 7). La kaptilo kaj La ikono pritraktas aktualajn temojn kaj aliajn facetojn de la bulgara vivo. Ili montras, ke Modest povas ludi per pluraj kordoj.

Maria staris ĉe la kradfenestro en la ĉelo, rigardante senmove la ĉielon, kiu iom post iom malheliĝis. Ŝi ne sciis kiom da horoj ŝi jam staris ĉi tie, ĉe la kradoj, kiuj apartiĝis sin de la ekstera libera mondo. (p. 15)

En tiu "fermita konko" estas kelkaj perloj - ĉiu laŭ sia plaĉo. La libro ankaŭ bonege taŭgas por studgrupoj